Bài viết thứ 3
trong loạt bài của Trần Đông Phong đăng trên blogE nhân kỷ niệm 40
năm quan hệ ngoại giao Việt-Pháp 1973-2013
Bài
thơ Cầm sắt của Lý Thương Ẩn, nhà thơ thời Đường có câu “Thử tình khả đãi thành
truy ức” nghĩa là “Tình cảm này có thể đợi được bằng cách truy tìm trong trí
nhớ”. Giờ đây là lúc tôi đang nhớ lại những bài thơ Pháp đã đọc hồi sinh viên,
để chuẩn bị cho Tuyển tập thơ dịch thơ Pháp “Iris dáng mong manh / Fragiles
Iris”. Dưới đây là một trong số đó.
Alfred
Victor, Bá tước Vigny (1797-1863), nhà thơ Pháp nổi tiếng với bút danh Alfred
de Vigny thuộc trường phái lãng mạn, có nhiều tác phẩm trong các lĩnh vực khác
như sân khấu, tiểu thuyết lịch sử, lãng mạn.
Trước năm 1945, các nhà hoạt
động cách mạng đấu tranh cho độc lập, tự do của Việt Nam thường truyền khẩu nhau mấy
câu thơ tiếng Pháp để giữ vững khí tiết trước những gian khổ, hy sinh cho sự
nghiệp cách mạng:
“Gémir, pleurer, prier
est également lâche.
Fais énergiquement ta longue et lourde tâche
Dans la voie où le Sort a voulu t'appeler,
Puis après, comme moi, souffre et meurs sans parler.”
Fais énergiquement ta longue et lourde tâche
Dans la voie où le Sort a voulu t'appeler,
Puis après, comme moi, souffre et meurs sans parler.”
Lời thơ dịch của các chiến sỹ cách mạng thời đó:
Khóc than, rên xiết là hèn
Hãy vì nhiệm vụ vượt lên đau buồn
Quản chi số phận gọi tên
Nghiến răng rồi chút hơi tàn như không.
Đó chính là bốn câu cuối trong bài thơ La Mort du Loup (Cái
chết của con sói đầu đàn) của nhà thơ Pháp Alfred de Vigny.
Lúc nào có điều kiện tôi
sẽ trở lại bài thơ này với những con sói kiêu hãnh. Còn dưới đây là bài thơ của
số đăng kỳ này
L'âge d'or
de l'avenir
Le rideau s'est levé devant mes yeux débiles,
La lumière s'est faite et j'ai vu ses splendeurs;
J'ai compris nos destins par ces ombres mobiles
Qui se peignaient en noir sur de vives couleurs.
Ces feux, de ta pensée étaient les lueurs pures,
Ces ombres, du passé les magiques figures,
J'ai tressailli de joie en voyant nos grandeurs.
Il est donc vrai que l'homme est monté par lui-même
Jusqu'aux sommets glacés de sa vaste raison,
Qu'il y peut vivre en paix sans plainte et sans blasphème,
Et mesurer le monde et sonder l'horizon.
Il sait que l'univers l'écrase et le dévore;
Plus grand que l'univers qu'il juge et qui l'ignore,
Le Berger a lui-même éclairé sa maison.
La lumière s'est faite et j'ai vu ses splendeurs;
J'ai compris nos destins par ces ombres mobiles
Qui se peignaient en noir sur de vives couleurs.
Ces feux, de ta pensée étaient les lueurs pures,
Ces ombres, du passé les magiques figures,
J'ai tressailli de joie en voyant nos grandeurs.
Il est donc vrai que l'homme est monté par lui-même
Jusqu'aux sommets glacés de sa vaste raison,
Qu'il y peut vivre en paix sans plainte et sans blasphème,
Et mesurer le monde et sonder l'horizon.
Il sait que l'univers l'écrase et le dévore;
Plus grand que l'univers qu'il juge et qui l'ignore,
Le Berger a lui-même éclairé sa maison.
(Alfred
de Vigny)
Tuổi
vàng của tương lai
Kéo rèm trước mắt mờ mờ
Tràn đầy ánh sáng sắc màu lung linh
Phận ta định bởi bóng hình
Phủ đen sắc sống cho tình phôi phai
Lửa này tinh khiết ý ai
Bóng kia quá khứ hình ma khi người
Run run sướng tận nói cười
Bóng hình to lớn như người chiêm bao
Tin rằng mình tự nâng cao
Đỉnh băng giá ấy dẫn vào lý nao
Hòa bình cùng sống thanh cao
Chẳng điều chê trách, chẳng câu phàn nàn
Chân trời và cả thế gian
Đo, tìm, đè nát, phá tan, đổi dời
Kìa ai hơn cả bầu trời
Bên lời phán xét, bên lời biết đâu
Tự ta chiếu sáng nhà ta
Mục Đồng ấy chính Cha già tóc sương.
(TĐP
dịch từ nguyên tác tiếng Pháp của Alfred de Vigny)
Đính chính: Dòng 15 từ trên xuống, chữ thứ 7 từ qua, bỏ chữ "để"
Trả lờiXóaĐính chính: dòng thứ 3 từ trên xuống, Viêt = Việt
XóaĐính chính: dòng 8 từ dưới lên: Chằng = Chẳng
Xóadòng 32 từ dưới lên: bỏ chữ (chải)
Đính chính: dòng 4 từ trên xuống: Vô đề = Cẩm sắt
XóaMỘt bản dịch xuất thần
Trả lờiXóaChúc mừng dịch giả
Trả lờiXóaEm thích câu "Thử tình khả đãi thành truy ức” mà dịch giả dẫn dắt vào đầu đề. Nhưng có tình cảm với ai đó mà phải chờ đợi bằng cách truy tìm trong trí nhớ thì cảm thấy khó chịu quá...
XóaBài thơ của Lý Thương Ẩn là nói về tình cảm với người yêu của LTA được gả vào cung làm vợ vua, cho nên LTA chỉ có thể tìm lại tình cảm trong ký ức. Đây là kiểu chơi chữ ngày xưa gọi là "tập Đường", nghĩa là dùng 1, 2 câu trích trong một bài thơ Đường để liên hệ với câu chuyện của mình hiện tại. Nhiều khi hoàn toàn khác nghĩa với bài thơ gốc. Trong bài này tình cảm của tác giả chỉ là đối với những bài thơ Pháp đã đọc hồi sv. Ở VN cũng có "tập Kiều", ví dụ: trong đám cưới,lúc đưa dâu MC đọc 2 câu kiều "Chén đưa nhớ bữa hôm nay, chén mừng xin hẹn ngày này năm sau", ý là lời chúc hôm nay đưa dâu, năm sau sẽ sinh con. Chứ không liên quan gì đến việc Kiều và Thúc Sinh chia tay nhau, hay toàn bộ nội dung Truyện Kiều. Đây là lối chơi chữ tao nhã.
XóaAnh Đông Phong đang chuẩn bị cho Tuyển tập thơ dịch thơ Pháp “Iris dáng mong manh / Fragiles Iris” à? Chắc sẽ là một tuyệt phẩm nữa đây. Vì hoa Iris đã đẹp rồi, dáng lại còn mong manh nữa, nghe lãng mạn đấy. Hạn tham gia trước ngày 10/10?hôm đó là sinh nhật của một độc giả yêu thích BlogE đấy, không biết có được Anh ấy tặng thơ không đây.
Trả lờiXóaChúc mừng sẽ tặng thơ. Sẽ càng thi vị nếu độc giả đó công bố bằng một comment tương ứng với lượt truy cập chẵn nào đấy như là 107000. Bây giờ đang là lượt 105862.
XóaBài này lần đầu tiên được dịch, xuất bản ở Việt Nam
Trả lờiXóaHồi học trung học thầy tôi day câu “L’homme c’est un apprenti
Trả lờiXóaLa douleur sont maitre” ( Sài Gòn dịch là “ Làm người là kẻ học nghề
mà thầy là nỗi ê chề đớn đau”.Alfred de Vingny
Tôi lớn lên không có điều kiện học tiếp nhưng tôi suốt đời đi theo câu thơ đó. Ngaỳ nay khi đã già, 75 tuổi, tôi muốn biết đich xác nguồn gốc và nguyên văn hai câu trên nhưng tự tôi tìm không ra. Thành thật mong được chỉ giáo. Email : triet70@gmail.com. Xin chân thành cảm ơn.
Đây là câu của Alfred de Musset (1810 – 1857), nhà thơ người Pháp, trong đoạn văn như sau:
Trả lờiXóa“L'homme est un apprenti, la douleur est son maître. Et nul ne se connaît tant qu'il n'a pas souffert. C'est une dure loi, mais une loi suprême, vieille comme le monde et la fatalité, qu'il nous faut du malheur recevoir le baptême et qu'à ce triste prix tout doit être acheté...” .
“Con người là một kẻ học việc, nỗi đau là thầy. Không ai tự biết được phải chịu đựng biết chừng nào. Đó là một đạo luật khắc nghiệt, nhưng là đạo luật tối thượng, xưa như thế giới và số phận, mà chúng ta phải chấp nhận nỗi đau từ khi rửa tội và ở mức giá buồn tất cả đều phải mua.” (TDP)