Diễn đàn khu vực hợp tác kinh tế Pháp ngữ (tiếp)

Trần Đông Phong

          Thứ Sáu ngày 4-4-2014 kết thúc Diễn đàn Pháp ngữ, trưa thứ Hai 7-4 ra sân bay Nội Bài để vào Miền trung trong chuyến công tác liên quan đến chương trình công nghệ nhiên liệu sinh học. Cậu Quân cùng vụ đi cùng có thẻ Platinum nên được thêm suất vào phòng chờ VIP. Đang ngồi chợt có điện thoại từ số máy lạ, tắt đi không nghe. Lại thấy gọi lại, nghe vậy. Hóa ra là thông báo của Học viện ngoại giao về Khóa học tiếng Pháp cao cấp giành cho cán bộ cấp cao của hai Bộ ngoại giao Việt-Pháp, chiều nay làm bài kiểm tra nhập học. Mình có cái mác chuyên viên cao cấp nên cũng được tính là cán bộ cấp cao.  Thôi đành chịu. Đêm Quảng Ngãi không ngủ được, may quá khách sạn có internet. Mở mail thấy có thư gửi từ Học viện ngoại giao thông báo Khóa học tiếng Pháp nói trên sẽ bắt đầu vào tuần sau, tuần 3 buổi từ 17 giờ 30 đến 20 giờ 30 trong 3 tháng. Trong Diễn đàn Pháp ngữ mình có tặng quyển thơ tiếng Pháp dịch Nhớ chuyện nay cho một số cán bộ phụ trách tiếng Pháp của Bộ ngoại giao như anh Thành, Phó Vụ trưởng, phụ trách các chương trình Pháp Ngữ; anh Chiến, Đại sứ, nguyên Hiệu trưởng Học viện ngoại giao đó là lý do mà mình được mời tham gia buổi kiểm tra này.

Giờ tan tầm phố Chùa Láng giao thông chen chúc, xe nhích từng phân, lái xe phải rất tập trung, cuối cùng cũng đến số 69, Học viện ngoại giao. Vào sân trường, xuống xe, đang vươn vai giảm stress sau đoạn đường căng thẳng vừa rồi, chợt có tiếng nói hơi gắt, anh đỗ xe thế này thì đánh cầu lông sao được. Lại lên xe tìm chỗ khác. Đi qua sân cầu lông để lên lớp học, lại nghe thấy tiếng người vừa nói ban nãy, Phong phải không? Quay lại, thì ra là Bình quen từ hồi phổ thông, nay là trưởng khoa tiếng Pháp của Học viện ngoại giao. Lên phòng Trưởng khoa uống nước, kể chuyện xưa rất thú vị, rồi mình lên lớp học.

          Lớp học chỉ có vài học viên, mà có 3 giáo viên, điều thú vị là anh Chiến, anh Thành chính là giáo viên của lớp và bất ngờ nữa, giáo viên thứ 3 là cô em gái nói giọng Huế đã gặp tại Diễn đàn Pháp ngữ hôm trước. Việc này đã đề cập trong bài Diễn đàn khu vực hợp tác kinh tế Pháp ngữ đã đăng trên BlogE ngày 6-4-2014.  Ngoài giờ học, trao đổi chuyện thơ Pháp rất tâm đầu ý hợp. Có lần cô hỏi anh hiểu câu thơ này thế nào “ Un seul être vous manque, et tout est dépeuplé ”, đây là câu trong một bài thơ hay của Lamartine, nhà thơ trữ tình nổi tiếng người Pháp. Sau này mình dịch là “Thiếu dù chỉ một, thảy đều vắng không”. Mình hứa với cô là sẽ dịch toàn bộ bài thơ này và dưới đây là bài thơ nguyên tác và thơ dịch.

Nguyên tác:

L'isolement

Souvent sur la montagne, à l'ombre du vieux chêne,
Au coucher du soleil, tristement je m'assieds ;
Je promène au hasard mes regards sur la plaine,
Dont le tableau changeant se déroule à mes pieds.

Ici gronde le fleuve aux vagues écumantes ;
Il serpente, et s'enfonce en un lointain obscur ;
Là le lac immobile étend ses eaux dormantes
Où l'étoile du soir se lève dans l'azur.

Au sommet de ces monts couronnés de bois sombres,
Le crépuscule encor jette un dernier rayon ;
Et le char vaporeux de la reine des ombres
Monte, et blanchit déjà les bords de l'horizon.

Cependant, s'élançant de la flèche gothique,
Un son religieux se répand dans les airs :
Le voyageur s'arrête, et la cloche rustique
Aux derniers bruits du jour mêle de saints concerts.

Mais à ces doux tableaux mon âme indifférente
N'éprouve devant eux ni charme ni transports ;
Je contemple la terre ainsi qu'une ombre errante
Le soleil des vivants n'échauffe plus les morts.

De colline en colline en vain portant ma vue,
Du sud à l'aquilon, de l'aurore au couchant,
Je parcours tous les points de l'immense étendue,
Et je dis : " Nulle part le bonheur ne m'attend. "

Que me font ces vallons, ces palais, ces chaumières,
Vains objets dont pour moi le charme est envolé ?
Fleuves, rochers, forêts, solitudes si chères,
Un seul être vous manque, et tout est dépeuplé !

Que le tour du soleil ou commence ou s'achève,
D'un oeil indifférent je le suis dans son cours ;
En un ciel sombre ou pur qu'il se couche ou se lève,
Qu'importe le soleil ? je n'attends rien des jours.

Quand je pourrais le suivre en sa vaste carrière,
Mes yeux verraient partout le vide et les déserts :
Je ne désire rien de tout ce qu'il éclaire;
Je ne demande rien à l'immense univers.

Mais peut-être au-delà des bornes de sa sphère,
Lieux où le vrai soleil éclaire d'autres cieux,
Si je pouvais laisser ma dépouille à la terre,
Ce que j'ai tant rêvé paraîtrait à mes yeux !

Là, je m'enivrerais à la source où j'aspire ;
Là, je retrouverais et l'espoir et l'amour,
Et ce bien idéal que toute âme désire,
Et qui n'a pas de nom au terrestre séjour !

Que ne puîs-je, porté sur le char de l'Aurore,
Vague objet de mes voeux, m'élancer jusqu'à toi !
Sur la terre d'exil pourquoi resté-je encore ?
Il n'est rien de commun entre la terre et moi.

Quand là feuille des bois tombe dans la prairie,
Le vent du soir s'élève et l'arrache aux vallons ;
Et moi, je suis semblable à la feuille flétrie :
Emportez-moi comme elle, orageux aquilons !

Alphonse de LAMARTINE  (1790-1869)

Dịch thơ:

Cảnh cô liêu

Trên non, dưới bóng sồi già

Mặt trời đang lặn, mình ta ngồi buồn

Dạo chơi chợt thoáng bình nguyên

Tranh màu đổi sắc dưới chân trải dài.

Đây sông gầm, sóng bọt trào

Lượn quanh, lắng xuống nơi nao xa mờ

Kia hồ nước trải lặng  mơ

Sao chiều đang mọc bên bờ biển xanh.

Rừng đen vây đỉnh núi kia

Hoàng hôn còn tỏa những tia cuối cùng

Bóng đêm xe chở nữ hoàng

Khí lên, bạc trắng đường ngang chân trời.

Ấy khi tháp cổ nhô cao

Uy nghiêm tỏa bóng, nao nao mấy hồi

Khách dừng, vẳng tiếng chuông quê

Thánh ca hòa với tiếng nghe cuối ngày.

Cảnh xinh lòng những dửng dưng

Không đau, không cảm cũng không duyên lành

Ngắm nhìn bóng đất lang thang

Mặt trời sự sống sưởi chăng chết này.

Núi đồi hư ảo nhìn quanh

Đông tây mấy nẻo, mấy phần bắc nam

Đến cùng mọi chốn xa xăm

Chẳng đâu có chỗ phúc lành đợi ta.

Lều tranh, cung điện, thung đây

Dẫu tuy vô ích, duyên này bay theo

Núi, rừng, sông, quạnh dấu yêu

Thiếu dù chỉ một thảy đều vắng không.

Mặt trời mọc, lặn xoay vòng

Dửng dưng tôi bước theo vòng dương gian

Vòm trời tối, sáng, lặn, lên

Mặc trời tôi chẳng đợi thêm những ngày.

Theo trời cả chặng đường dài

Mắt tôi thấy khắp đất trời hư không

Chẳng mong mọi sự sáng trong

Chẳng cầu chi ở cõi không vô cùng.

Liệu rằng có chốn không gian

Mặt trời thực chiếu thiều quang khắp đời

Liệu rằng có thể đổi thay

Những điều mơ sẽ hiện ngay mắt người.

Tôi say nguồn nỗi khát khao

Tôi tìm hy vọng dạt dào tình yêu

Ấy điều mơ ước bao nhiêu

Dẫu tên chằng có trú miền trần gian.

Xe tôi chở ánh Rạng Đông

Bóng mờ ánh mắt gửi trông tới người

Sao còn trên trái đất này

Chẳng gì chung giữa tôi và trần gian.

Lá rừng rụng xuống cánh đồng

Gió chiều đưa lá tới thung xa vời

Còn tôi như lá héo này

Bão giông hãy giúp tôi tầy lá kia.

(Trần Đông Phong dịch từ nguyên tác tiếng Pháp của Alphonse de LAMARTINE)