Nói về "Mẫu- Mẹ"

Nhân dịp ông NCT viết thơ về "mẹ người yêu cũ", tôi cũng có nói đến "chính mẫu", tôi xin nói câu chuyện về từ "mẫu".
Mẫu, từ Hán -Việt có nghĩa là mẹ. Ngày xưa phép tắc gia đình, trật tự xã hội trong một xã hội Nho giáo rất chặt chẽ. Trung Quốc có hẳn một bộ "Kinh Lễ" nói về điều này. Việt Nam, có bộ sách "Thọ mai gia lễ" rất thịnh hành, nói về các quy định trong gia đình. Theo sách này, trong thứ bậc gia đình có câu "ba cha tám mẹ".  Ba loại cha là Thân phụ (Cha sinh ra mình); Kế phụ (sau khi cha chết, mẹ lấy chồng khác, chồng mới của mẹ là kế phụ hay, bố dượng) và Dưỡng phụ (Bố nuôi). Còn "tám mẹ" là:
"-Đích mẫu: Vợ cả của bố.
-Kế mẫu: Khi còn nhỏ mẹ đã mất, cha lấy vợ khác để nuôi nấng mình.
-Từ mẫu: Mẹ chết từ tấm bé, cha sai người vợ lẽ nuôi mình bú mớm.
-Dưỡng mẫu: Mẹ nuôi, cha mẹ nghèo cho mình để người khác nuôi.
-Xuất mẫu: Là mẹ sinh ra mình nhưng bị cha ruồng rẫy.
-Giá mẫu: là mẹ sinh ra mình, nhưng khi cha mất thì đi lấy chồng khác.
-Thứ mẫu: Là mẹ sinh ra mình nhưng là vợ lẽ của cha.
-Nhũ mẫu: Mẹ vú, cho mình bú mớm từ khi còn tấm bé."


Đoạn trên đây là nguyên bản ở Thọ mai gia lễ. Thực ra, mẹ cả còn mà bố lấy vợ khác, con bà cả vẫn gọi bà hai, bà ba... là Kế mẫu. Còn Xuất mẫu thì chỉ chung bà mẹ đi lấy chồng khác, không nhất thiết "bị cha ruồng rẫy". Trên đây, còn Nhạc mẫu không liệt kê ra, là để ở mục riêng. Đó là mẹ vợ, mẹ chồng, gọi là Nhạc mẫu. Ngoài ra, mẹ đẻ ra mình, thì đều xưng hô Chính mẫu.
Như thế, ngày xưa không có từ nào chỉ mẹ người yêu, lại càng không có từ chỉ mẹ người yêu cũ. Mẹ nuôi mình, không chăm nuôi mà chỉ nhận, và cả nuôi theo đúng nghĩa, còn gọi là Nghĩa mẫu. Vậy mẹ người yêu cũ của ông NCT cũng là Nghĩa mẫu. Tuy vậy, ngày xưa, khi đã yêu con gái bà, mà bỏ đi thì hai bên gia đình phải giải quyết hậu quả rất lôi thôi, chắc gì gặp nhau được mà còn nghĩa. Nếu nói chuyện hôn thú ngày xưa, mời các bác tra sách cũ nhé. Nào là mai mối, vấn danh, nạp cheo, chạm ngõ, ăn hỏi, thách cưới... Chán chê mới được cưới nhá.