Thơ Haiku - Bài thơ Vách núi và tiếng ve của Basho

Trần Đông Phong

Matsuo Basho , 松尾 芭蕉, Tùng Vĩ Ba Tiêu (1644 - 1694):  Người sáng tạo ra thể thơ Haiku độc đáo, nổi tiếng của Nhật Bản. Ông được coi là nhà thơ lớn nhất về dòng thơ này. Thơ Basho có nhiều ảnh hưởng trong đời sống văn hóa Nhật Bản từ khi sáng tác và đến tận ngày nay, đồng thời cũng lan tỏa ra thế giới và được đánh giá cao, như là linh hồn của nước Nhật.

Thơ Haiku rất ngắn chỉ gồm 17 âm tiết, mỗi từ tiếng Nhật có thể phát âm thành hơn một âm tiết, nên số từ trong một bài thơ lại ít nữa. Nguyên tác được viết thành một hàng nhưng khi đọc chia thành 3 khúc với kết cấu số âm tiết theo mỗi khúc là 5-7-5.

Các bài thơ Haiku vốn không có đầu đề, để tiện theo dõi tôi đặt đầu đề cho bài thơ, đồng thời cũng giới thiệu thêm một số bản dịch tiếng Anh, Pháp của học giả nước ngoài để bạn đọc cùng tham khảo.

Dưới đây là một bài thơ tiêu biểu của Basho, bài Vách đá và tiếng ve

Vách đá và tiếng ve

Nguyên tác:

閑さや岩にしみ入蝉の声

shizukasa ya / iwa ni shimi iru / semi no koe

閑さや
岩にしみ入
蝉の声

Chữ Hán:

閑 kan (shizuka), nhàn: tĩnh, vắng vẻ

岩 iwa, nham: vách đá

入 iru, nhập: vào

蝉 semi, thuyền: con ve

声 koe, thanh: tiếng kêu

Dịch thơ:

Trời tĩnh lặng mênh mang

Vách đá dựng, râm ran tràn không gian

Thấm sâu tiếng ve ngâm.

Bản dịch tiếng Pháp:

En sérénité
Rien qu’un chœur des Cicadas
Perce la roche solide

Trong sự tĩnh lặng

Chẳng có gì ngoài bản hợp xướng của đàn ve

Xuyên vào đá cứng.  

(TĐP dịch từ tiếng Pháp)

Bản dịch tiếng Pháp này tuân theo đúng thể thức thơ Haiku.

En-sé-ré-ni-té (5 âm tiết)
Rien-qu’un-chœur -des-Ci-ca-das (7 âm tiết)
Perce-la-roche-solide (5 âm tiết)

Bản dịch tiếng Anh:

Serene prevailing
Cicadas' songs in chorus pierce
Through rocks so solid.

(Yên tĩnh bao trùm

Những bản đồng ca của đàn ve

Xuyên vào đá cứng. TĐP dịch từ tiếng Anh)

 Bản tiếng Anh cũng thể hiện thể thức Haiku

Se-rene pre-vai-ling (5 âm tiết)
Ci-ca-das'-songs-in-chorus-pierce (7 âm tiết)
Through-rocks-so-solid (5 âm tiết)

(TĐP)