Hiệp sỹ De Villegaignon và chiến dịch giải cứu nữ ấu chúa An-ba

Để bạn đọc hiểu rõ hơn về Nữ hoàng Anba cũng như những bài thơ liên quan đến bà, chúng tôi xin giới thiệu bài viết của dịch giả Trần Đông Phong về chiến dịch giải cứu nữ ấu chúa Anba (Maria Stuart) vào năm 1548 (BBT)

Nicolas Durand De Villegaignon (1510-1571) được phong tước Hiệp sỹ từ năm 10 tuổi. 60 năm tuổi đời, 50 năm binh nghiệp phục vụ trong hải quân Pháp hoàng chưa hề nếm mùi thất bại trên chiến trường dù là hoạt động trên Địa Trung Hải lặng gió như tiễu trừ cướp biển, can thiệp vào Bắc phi (Algieri, Tripoli), đụng độ với Otoman ở Malta, trên đất liền ở Hungary hay là vượt trùng dương xa xôi Đại Tây Dương tới Brasil trong kế hoạch Nam cực của Pháp hoàng.

     Những trận mà Villegaignon phải rút lui thực chất là kết quả của các cuộc dàn xếp chính trị. Nhưng có lẽ niềm tự hào nhất của viên thủy sư đô đốc của Tiểu Anh (Little Britain) là chiến dịch hộ tống nữ ấu chúa 5 tuổi, nữ hoàng Mary đệ nhất của Scotland, hoàng hậu tương lai của nước Pháp vượt qua trùng vây của hải quân England hùng hậu nhất thế giới. Chiến dịch này được coi là bất khả thi vì hải quân England cực mạnh và không có đối thủ, vừa đánh bại quân Scotland trong trận Pinkie Cleugh, mà sử gọi là Thứ bảy đen của Scotland. Trong trận này quân England với quân số chỉ bằng nửa quân Scotland, nhưng được tăng cường 30 tầu chiến đã nghiền nát quân Scotland bằng đại bác từ tàu chiến, đó là đỉnh điểm của cuộc chiến tranh 8 năm mà sử gọi là Chiến tranh hối hôn (Rough Woonging). Lý do là Nghị viện Scotland đã từ chối phê chuẩn Hiệp ước hôn nhân Greenwich giữa England và Scotland. Theo Hiệp ước này nữ hoàng Mary I của Scotland đang 6 tháng tuổi được hứa gả cho hoàng tử Edward của England đang 3 tuổi. Ngầm ý đằng sau là hợp nhất England và Scotland.

Hiệp ước hôn nhân Hadington năm 1547 đã tạo điều kiện cho người Pháp can thiệp vào cuộc chiến England và Scotland. Vậy là vào một ngày đầu tháng 8 năm 1548, Hiệp sỹ De Villegaignon, đưa hạm đội Pháp lặng lẽ rời mũi Tiểu Anh (Little Britain), cực tây của nước Pháp, hướng lên phía bắc tiến vào hải phận England trong sứ mệnh tối mật, tối quan trọng được vua Pháp Henry đệ nhị trực tiếp trao. Người ta lấy làm lạ là trong thành phần hạm đội của Villgaignon có một số chiến thuyền buồm kiểu galley có sàn thấp, chèo tay tốc độ không nhanh như thuyền buồm lớn (clipper). Tuy là nhiệm vụ tối mật của Pháp, nhưng không hiểu sao phía England đã biết trước và bố trí một lực lượng hải quân hùng hậu chờ sẵn đón lõng Villegaignon ở vùng biển Celtic, phía tây nam England, đây là con đường ngắn nhất để đến Scotland và chắc chắn sẽ xóa sổ hạm đội của Villegaignon. Người chịu tránh nhiệm chính về phía England là Nhiếp chính vương, đại công tước Sommerset. Thế nhưng sáng hôm sau hải quân Anh đã ngã ngửa khi nhận được cấp báo, ở bờ biển phía đông England, Villegaignon đã bất ngờ xuất hiện, dễ dàng vượt qua lực lượng tuần duyên của hải quân England và đổ bộ vào Perth một địa điểm thuộc miền trung Scotland. Hóa ra là vào lúc chạng vạng tối Villegaignon đã bất ngờ đổi hướng từ trực bắc chuyển sang đông tiến, qua eo Măng-sơ, lợi dụng trời tối vòng qua phía nam England rồi lại chuyển hướng bắc đi dọc qua bờ đông England, tiến vào hải phận Scotland mà không phải giao chiến. Toàn bộ hạm đội England được lệnh di chuyển khẩn cấp, bao vây chặt quân Pháp ở Perth. Các tàu chiến Pháp dũng cảm ứng chiến, dùng đại bác tầm xa không cho tàu England vào gần bờ ở Perth. Quân England cũng không quá vội vàng tấn công, mà có ý đợi tập trung đầy đủ sẽ đánh một trận nghiền nát quân Pháp. Mấy ngày trôi qua hai bên gầm ghè ở thế giằng co. Toàn bộ tàu chiến thuộc hạm đội England đã kéo đến phủ đầy vùng biển phía ngoài Perth san sát như lá tre, một con chim cũng không lọt, chứ đừng nói gì đến những chiếc tàu dài hàng chục mét. Một cuộc tấn công hủy diệt hạm đội của Villegaignon sẽ được thực hiện vào sáng sớm ngày hôm sau. Người ta quyết định trận đánh vào ban ngày để bàn dân thiên hạ thấy rõ thắng lợi thuộc về bên nào. Ai cũng nghĩ tới một trận Pinkie Cleugh mới. Một số sỹ quan England đã tổ chức ăn mừng sớm, vì kết quả đã thấy rõ 10 chọi 1. Một bất ngờ nữa đã xảy ra, bố câu đưa thư của quân lực England đã bay xuyên đêm đưa tới với một mẩu giấy nhỏ với mấy chữ Villegaignon đang ở cửa sông Clyde, ở bờ phía tây England. Công tước Somerset chết lặng vì hiểu rằng mình đã bị lừa ngoạn mục. Hóa ra là trong khi các tàu chiến buồm lớn của hạm đội Pháp ngăn cản không cho tàu England vào gần bờ để có thể quan sát qua kính viễn vọng các tàu chèo tay của Pháp, không dùng buồm nên rất khó bị nhìn thấy từ xa, men theo bờ biển tiến lên phía bắc Scotland đến quần đảo Orcades, rẽ trái vòng qua bắc Scotland, rồi chuyển hướng nam tiến vào biển Ailen, phần thuộc Scotland, đi vào cửa sông Clyde, nơi nhiếp chính vương Scotland, đại công tước Arran đã đưa ấu chúa, nữ hoàng Mary đệ nhất của Scotland từ lâu đài Dumbarton đến đợi sẵn. Thực ra đây là hoạt động khá mạo hiểm vì nơi này rất gần biên giới England và quân đối phương có thể xuất hiện bất cứ lúc nào. Như một cuộc chơi cờ, quân Hậu luôn được bảo vệ kỹ nhất. Để bảo đảm an toàn cho ấu chúa, ngoài lực lượng ngự lâm quân luôn bám sát, việc bảo vệ Mary còn được tăng cường bởi lực lượng long kỵ binh giáp sắt, tuyệt đối trung thành, chỉ biết có chúa trời và nữ hoàng. Để bảo đảm an toàn, Mary được di chuyển nhiều lần, thoạt đầu tử Edinbourg quá gần biên giới England đến Dunkle, Perth ở miền trung, phía đông, rồi chuyển đến lâu đài Dumbarton ở phía tây. Sau khi đón ấu chúa lên tàu, Villegaignon tăng hết tốc độ về phía nam, vượt qua hải phận England gần như trống trải. Các tàu chiến của England không hổ danh là vô địch trên biển đã rất nhanh chuyển từ bờ đông sang và bám sát ngay phía sau hạm tàu của Villegaignon trong một tầm đại bác, tuy nhiên một chút gió ngược đã cản trở tầm xa của đạn pháo tàu England với tới tàu Pháp, trong khi ngược lại đạn pháo của tàu Pháp có thêm chút lợi gió vì bắn thuận chiều gió đã làm cho tàu England không dám mạo hiểm áp sát. Nếu không thì lịch sử đã có thể đã có một trang khác. Villegaignon nhanh chóng tiến vào hải phận Pháp và cập cảng Molaix, Britain trong sự an toàn tuyệt đối của nữ ấu chúa Mary Stuart, kết thúc thắng lợi chiến dịch trong một tuần lễ vào ngày 7 tháng 8 năm 1548.

Lịch sử hải quân thế giới ghi nhận chiến dịch này của Hiệp sỹ De Villgaignon như là một kỳ tích quân sự hải quân. Từ đó đến nay đã gần 5 thế kỷ, các nhà nghiên cứu quân sự vẫn còn tranh luận về chiến dịch này. Sau này nhìn lại mới thấy là Villegaignon đưa tàu chèo tay đi theo là đã có tính toán từ trước. Những tồn nghi là làm sao Villegaignon có thể đi nhanh như vậy bằng tàu chèo tay? Làm sao Villegaignon có thể xuyên qua eo biển Măng-sơ mà không bị hải quân England phát hiện. (TĐP)