Đêm mưa... dịch thơ

Đêm không ngủ, tiếng mưa lâm thâm, chợt đọc thấy bài thơ tình tứ tuyệt của Cao Bá Khoát. Đọc bản dịch, thấy không ưng. Nên dịch lại.

Cao Bá Quát (1808-1855), là một nhà Nho hay chữ, nhưng ngông, nên đi thi nhiều mà chỉ đỗ Cử nhân. Cuộc đời ông chìm nổi, nào là vào tù, đi đầy, xen kẽ với được trọng dụng làm ở Viện Hàn lâm, đi sứ, sau cùng thì làm Giáo thụ ở Quốc Oai, tham gia chống triều đình, bị bắt và bị xử tử. Sự nghiệp còn lại của ông là những bài thơ chữ Hán, được các học giả ca tụng.

Ngày nay, Cao Bá Quát được để cao vì cho rằng tham gia khởi nghĩa chống nhà Nguyễn, tuy nhiên xét cho cùng đó cũng là tụ tập đông người chống triều đình.

Bài thơ như sau:

滯雨終夜感作

細雨霏霏夜閉門

孤燈明滅悄無言

天邊征客閨中婦

何處相思不斷魂

Phiên âm:

Trệ vũ chung dạ cảm tác

Tế vũ phi phi dạ bế môn

Cô đăng minh diệt tiễu vô ngôn

Thiên biên chinh khách khuê trung phụ

Hà xứ tương tư bất đoạn hồn

Dịch nghĩa:

Cảm tác đêm mưa bụi

Mưa bụi lất phất, đêm đóng cửa

Ngọn đèn cô đơn mờ tỏ im lặng không nói

Người đàn ông ở chân trời, người đàn bà ở khuê phòng

Nhớ nhau thì ở đâu mà tâm hồn chả tan nát.

Trong sách “Giai phẩm với lời bình” của Nhà văn Vũ Bình Lục tặng tôi, dẫn ra bản dịch của Hoàng Tạo:

Cửa cài lất phất đêm mưa

Ngọn đèn khi tỏ, khi mờ, lặng không

Người viễn tái, kẻ cô phòng,

Tương tư ai chẳng não lòng như ai...

Có tài liệu nói rằng ông Hoàng Tạo thuộc nhóm Viện Văn học 1970, không rõ ở Hà Nội hay Sài Gòn.

Bản dịch này thể lục bát, coi như sáng tạo lại, vì chỉ lột tả được tình và ý. Còn thơ tứ tuyệt bảy chữ thì nhịp điệu khác, niêm luật khác, đọc lên thấy khác xa nhiều.

Nguyễn Xuân Hưng dịch:

Lất phất mưa đêm đóng cửa phòng

Đèn khuya hiu hắt ánh chong chong

Anh đi xa hút, em cô độc

Đã nhớ nhau ai chẳng nát lòng